Belediye yetkilerini daraltan yasa teklifi ile yeni yılın ilk aylarında Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) gündemine damga vurması bekleniyor, yerel yönetimlerin çalışma prensiplerini kökten değiştirecek yasa teklifi ile AK Parti tarafından hazırlanan düzenleme, belediyelerin mali yapılarını disiplin altına almayı hedeflerken, beraberinde ciddi bir “Anayasa” tartışmasını da getiriyor.
“Konser Değil, Kanalizasyon”: Hizmet Hiyerarşisi Geliyor
Düzenlemenin en dikkat çeken noktası, belediye bütçelerinin kullanımına dair getirilen kısıtlamalar. Su, ulaşım, temizlik ve altyapı gibi temel hizmetler için ayrılan bütçelerin, kültürel faaliyetler veya konserler için kullanılması durumunda yeni kurulacak “Denetim Komisyonu” devreye girecek.
Özellikle büyükşehir belediyelerinin kendi sınırları dışındaki illerde yaptığı restorasyon veya hizmet binaları da mercek altına alınacak. “İstanbul Belediyesi Elazığ’da cemevi yapamaz, Konya Belediyesi Bosna’da cami inşa edemez” anlayışıyla, belediyelerin sadece kendi illerine hizmet etmesi zorunlu kılınacak.
Diplomatik Pasaport ve Vali Yetkileri
Yasa teklifiyle belediye başkanlarının diplomatik yetkileri de tartışmaya açılıyor. Büyükşehir belediye başkanlarına verilen diplomatik pasaport hakkının sınırlandırılması, dış politikanın tamamen merkezi hükümetin yetkisinde kalması hedefleniyor. Ayrıca, merkezi hükümetin temsilcileri olan vali ve kaymakamların, yerel hizmet planlamasında çok daha etkin bir rol üstlenmesi öngörülüyor.
Anayasal Kriz Kapıda: Yerindelik Denetimi Nedir?
Düzenlemenin hukukçular arasında en çok tartışılacağı nokta ise “Yerindelik Denetimi” olacak. Anayasa’nın 127. maddesine dayandırılan teklife karşın, Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) 2010 yılında aldığı tarihi bir karar bulunuyor.
AYM Kararı Özetle: “Merkezi idare, belediyelerin işlemlerinin hukuka uygunluğunu denetleyebilir ancak ‘bu hizmet gereksiz, şu daha öncelikli’ diyerek yerindelik (takdir) denetimi yapamaz. Bu, seçilmiş organın yerine geçmek demektir.”
Yasada Öne Çıkan Diğer Maddeler:
- Cezai Yaptırım: Öz kaynak üretmeyen ve mali disiplini bozulan belediyelere ağır yaptırımlar yolda.
- Turizm Bütçesi: Yazın nüfusu katlanan ilçelere mevsime göre esnek bütçe imkanı tanınacak.
- İmar Denetimi: İmar mevzuatına aykırı davranan belediye yönetimlerine doğrudan müdahale edilecek.
Bu yasa teklifinin yasalaşması durumunda, Türkiye’de yerel demokrasi ve idari vesayet kavramlarının yeniden tanımlanacağı bir döneme girilmesi bekleniyor.